Η ανθρωποσοφική θεώρηση του
Rudolf Steiner
Rudolf Steiner
Η λέξη ανθρωποσοφία προέρχεται από τις δύο ελληνικές λέξεις «άνθρωπος»
και «σοφία», δηλαδή σημαίνει η γνώση του ανθρώπου ή αλλιώς καταλαβαίνοντας τον
άνθρωπο. Στην αγγλική γλώσσα η λέξη «anthroposophy» καταγράφτηκε πρώτη φορά το 1742. Στα τέλη του 19ου
αιώνα ο αυστριακός φιλόσοφος και επιστήμονας Rudolf Steiner διάλεξε την λέξη
Ανθρωποσοφία για να ονομάσει ένα νέο είδος επιστήμης που ο ίδιος δημιουργούσε. Η
επιστήμη αυτή κατά τον ιδρυτή της είχε ως σκοπό να μελετήσει και περιγράψει τον
κόσμο και τα ανθρώπινα όντα, όχι μόνο με φυσικούς και υλικούς όρους, αλλά με
όρους της ψυχής και του πνεύματος.
Ο ίδιος αντιλαμβάνεται την ανθρωποσοφία ως μια προέκταση της επιστημονικής
γνώσης που οδηγεί «το πνευματικό μέσα στο ανθρώπινο ον προς το πνευματικό μέσα
στο σύμπαν ». Πρόκειται για ένα είδος εκλογικευμένου μυστικισμού. Προσθέτει
στην κανονική επιστημονική γνώση του φυσικού κόσμου τη γνώση ενός καταρχάς αόρατου,
υπερευαίσθητου και πνευματικού κόσμου.
Η βασική υπόθεση του Steiner είναι ότι πίσω από
τον αισθητό κόσμο υπάρχει ένας αόρατος κόσμος, απρόσιτος στις αισθήσεις και στη
σκέψη και ότι είναι αδύνατο για τον άνθρωπο
να διεισδύσει σ’ αυτόν τον κρυμμένο κόσμο αναπτύσσοντας τις δυνητικές ικανότητες
του.
Η δεύτερη πρόταση του είναι πώς ο καθένας μπορεί να φτάσει στους ανώτερους κόσμους
εξασκώντας μέσω του στοχασμού, το όργανο της γνώσης. Ο Steiner ήθελε να καθορίσει την νέα παιδαγωγική απ 'ευθείας από τις ανάγκες της ανάπτυξης του παιδιού. Η άποψή του για τις απαιτήσεις αυτές προκύπτουν από τις ανθρωπολογικές υποθέσεις του. Αυτές είναι ιδιαίτερα οι διδασκαλίες της τριπλής και τετραπλής δομής του ανθρώπου και η διδασκαλία των ιδιοσυγκρασιών.
Κατά την έννοια της τριπλής κοινωνικής διάρθρωσης ο Steiner προσπαθεί, να
εφαρμόσει πρακτικά τις αρχές της «ελευθερίας» του πολιτισμού, της «ισότητας»
στην πολιτική κοινότητα και την αρχή της «αδελφοσύνης» στην οικονομική ζωή. Η
τριπλή δομή του ανθρώπου σε πνεύμα, ψυχή και σώμα και η κατανομή των ψυχικών
δεξιοτήτων της σκέψης, του συναισθήματος και της θέλησης απαιτούσε στον τομέα
της παιδαγωγικής, ισότητα της εκπαίδευσης της σκέψης, του συναισθήματος και της
θέλησης. Από την ανθρωπολογική αντίληψη του Steiner για την τριπλή δομή του
ανθρώπου που παραπέμπει στην αρχαία ψυχική τριάδα, προκύπτει η αρχή της ίσης
προαγωγής των διανοητικών και γνωστικών δεξιοτήτων των καλλιτεχνικών και
δημιουργικών δεξιοτήτων και των χειροτεχνικών και πρακτικών δεξιοτήτων των
μαθητών.
Σύμφωνα με την ανθρωποσοφία η τετραπλή δομή του ανθρώπου συγκεντρώνει
γενετικά 4 μορφές κοσμικών δυνάμεων: Το φυσικό
σώμα και μόνο ορατό, που αποτελεί τον χώρο των μηχανικών νόμων του κόσμου
των ορυκτών.
Το κρυμμένο αιθέριο,
ζωτικό σώμα όπου δρουν οι δυνάμεις της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής κατά το πρότυπο
του ζωικού και φυσικού βασιλείου.
Το αστρικό απόκρυφο σώμα ή αισθησιακό σώμα που είναι φορέας
των ζωικών ψυχικών δυνάμει, των παρορμήσεων, των επιθυμιών των παθών
Το Εγώ της μετεμψύχωσης που εξυψώνει και εξαγνίζει τα άλλα
σώματα.
Αυτά τα τέσσερα σώματα ή πεδία δύναμης είναι για την ανθρωποσοφία το ουσιαστικό
κλειδί της κατανόησης του ανθρώπου και του κόσμου. Κάθε ένα από αυτά τα τέσσερα
μέλη εγκαταλείπει σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής το υπερφυσικό κέλυφος
του, δηλαδή «γεννιέται», όπως γεννιέται και το φυσικό σώμα βγαίνοντας από το
φυσικό κέλυφος της μήτρας. Αυτές οι υπερφυσικές γεννήσεις πραγματοποιούνται
κατά διαστήματα επτά ετών, και για αυτόν ακριβώς τον λόγο η ανθρωποσοφική
ανθρωπολογία χωρίζει την ανάπτυξη του παιδιού σε επταετίες.
Η διδασκαλία των ιδιοσυγκρασιών που αποτελεί επίσης μια από τις ανθρωπολογικές
υποθέσεις του Steiner, διατυπώθηκε το 400 π.Χ. στην φιλοσοφική διατριβή "Περί της φύσης των
ανθρώπων" της σχολής του Ιπποκράτη και βασιζόταν στην θεωρία των τεσσάρων
στοιχείων του Εμπεδοκλή. Βάση της
θεωρίας είναι η επίδραση που έχουν οι τέσσερις χυμοί του σώματος, οι οποίοι
είναι σε αντιστοιχία με τα στοιχεία γη, αέρας, φωτιά και νερό που οι Έλληνες
πίστευαν ότι βρίσκονται στο σώμα. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι οι διαφορές που
παρουσιάζει η σωματική κατάσταση των ανθρώπων προέρχονται από 4 κυρίως χυμούς:
Το αίμα που συσχετίστηκε με την χαρά, το φλέγμα ή αλλιώς βλέννα που
συσχετίστηκε με την ανησυχία και την παθητικότητα, η κίτρινη χολή με τον θυμό και
η μαύρη χολή με την θλίψη, ήταν οι τέσσερις χυμοί που αντιπροσώπευαν υγρά τα
οποία κυκλοφορούσαν μέσα στο σώμα. Αυτοί οι τέσσερις τύποι έγιναν γνωστοί σαν
οι Ιπποκρατικοί τύποι. Από την σχέση και την ισορροπία ή από την υπερβολή των
τεσσάρων αυτών στοιχείων ο Ιπποκράτης πίστευε
ότι προερχόταν η καλή υγεία ή αντίθετα η ασθένεια του ανθρώπινου σώματος.Ο Rudolf Steiner διερεύνησε πώς η γνώση και η εκτίμηση όλων αυτών των διαφορετικών πτυχών της ανθρώπινης φύσης θα μπορούσε να γίνει όφελος στις πρακτικές ανθρώπινες δραστηριότητες, στη συγγραφή, την εκπαίδευση, τα φάρμακα, την αρχιτεκτονική, τη γεωργία, το θέατρο, την τέχνη και το χορό. Κλειδί στην επιστημονική του φιλοσοφία είναι ότι η δράση του ανθρώπου επιτυγχάνει καλά, όταν είναι σε αρμονία με τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο. Ο Στάϊνερ ήταν ένας πρωτοπόρος για τα θέματα του περιβάλλοντος και την οικολογία μελετώντας τη σχέση μας με τους φυσικούς ρυθμούς του φωτός και του σκοταδιού, τις εποχές, τα φυτά, τα ζώα και τη γη.
Όταν ο Ρούντολφ Στάϊνερ πέθανε το 1925, η νέα επιστήμη της Ανθρωποσοφίας ήταν ήδη σε δράση. Σήμερα έχει εξαπλωθεί και μπορεί να τη συναντήσει κανείς σε αρκετές πρακτικές και διεθνείς κινήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν το παγκόσμιο δίκτυο των σχολείων του Στάϊνερ, τη βιοδυναμική μέθοδο στην οργανική γεωργία, στις κοινότητες Camphill για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες και των ανθρωποσοφικών φαρμάκων.
